| Nr | Jaar | Afk | Beschrijving▲ | Vertalingen | |
|---|---|---|---|---|---|
| 93 | 415 | orig. an. | De oorsprong van de ziel. -Antipelagiaans- Brief aan Hieronymus over de vraag naar de oorsprong van de ziel, en hoe deze zich bij mensen die geboren gaan worden, verhoudt tot de kracht van de erfzonde. Augustinus acht de erfzonde zo groot dat wie niet in het doopsel herboren is in Christus, zonder twijfel wordt veroordeeld. = Brief 166. | ||
| 29 | 387 | dial. | De redeneerkunde. -Leerboek- Onvoltooid gebleven werk dat deel uitmaakte van de reeks disciplinarum libri waarin Augustinus zich had voorgenomen de afzonderlijke artes uit te werken. | ||
| 11 | 387 | arith. | De rekenkunde -Exegese- | ||
| 72 | 426 | adu. Iud. | De verhouding met de joden. -Apologetiek- Een preek voor christenen als toerusting in de omgang met de joden en de omgang met joodse invloeden op de kerkgemeenschap. Pleidooi voor een geestelijke uitleg van de tora. | Provocatie, Augustinus' preek tegen de Joden : Theologisch essay / Wessel H. ten Boom. - Kampen : Kok, 2006. - 408 p. ; 24 cm. - ISBN: 90-435-1261-3. - p. 26-46. | |
| 125 | 389 | uera rel. | De ware godsdienst. -Antimanicheïsch- Uitvoerig betoog dat men in de ware godsdienst de ene ware God, dat wil zeggen de heilige Drievuldigheid in Vader, Zoon en Geest moet aanbidden en dienen. Verder uitleg hoe de christelijke godsdienst op aarde uitdrukking is van Gods barmhartigheid, en hoe een mens zich door een bepaalde levenshouding geschikt maakt tot deze dienst van God. Gericht tegen manicheïsche opvattingen over de twee naturen in Christus. | Over den waren godsdienst / Augustinus ; vert. door Gerard Wijdeveld. - Amsterdam / Antwerpen: Spieghel / Kompas, 1937. | |
| 110 | 387 | rhet. | De welsprekendheid. -Leerboek- Onvoltooid gebleven werk dat deel uitmaakte van de reeks disciplinarum libri waarin Augustinus zich had voorgenomen de afzonderlijke artes uit te werken. | ||
| 98 | 387 | phil. | De wijsbegeerte. -Exegese- Zie nr 63 gramm. | ||
| 52 | 413 | f. et op. | Het geloof en de werken. -Dogmatiek- In dit werk staan drie zaken centraal. 1. Met het oog op de kerkelijke discipline mag niet iedereen zomaar tot het doopsel worden toegelaten, alhoewel onder de gedoopten ook slecht levende mensen verdragen moeten worden. 2. Aan doopkandidaten moeten niet alleen de regels van het geloof, maar ook de regels van de christelijke levenspraktijk worden geleerd. 3. Gedoopten kunnen nooit alleen door het geloof eeuwig heil bereiken. | ||
| 61 | 418 | Emer. | In gesprek met de donatistische bisschop Emeritus van Caesarea in Mauretanië. -Antidonatistisch- Verslag van de ontmoeting tussen Augustinus en Emeritus op 18 september, waarbij Emeritus wordt uitgedaagd om zich over de resultaten van de synode in 411 uit te spreken. | ||
| 77 | 419 | loc. | Kanttekeningen bij de heptateuch, zeven boeken. -Exegese- In dit boek worden taalkundige zaken behandeld over de eerste zeven boeken van de bijbel: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Jozua en Rechters. Het Latijn van de door Augustinus gebruikte bijbelvertaling wordt kritisch bekeken in het licht van de Latijnse grammatica. Onduidelijkheden worden toegelicht vanuit wat Augustinus meent te weten over de Hebreeuwse of Griekse taal. | ||
| 16 | 411 | breuic. | Kort verslag van de conferentie met donatisten. -Antidonatistisch- Aan deze driedaagse kerkvergadering over acht dagen verspreid en op keizerlijk initiatief in 411 bijeengeroepen namen katholieke en donatistische bisschoppen deel. In het verslag wordt steeds verwezen naar de notulen die van deze belangwekkende beraadslagingen zijn gemaakt. Het verslag is bedoeld voor mensen die niet aan de conferentie hebben deelgenomen. | ||
| 74 | 429 | c. Iul. imp. | Onvoltooid werk tegen de tweede beantwoording van Julianus van Aeclanum (vgl nr 73 c.Iul.), in zes boeken. -Antipelagiaans- Boek 1 bevat een verslag van een gesprek over drie punten. 1. Hoe kunnen aan jonge kinderen zonden worden aangerekend door God, indien Hij rechtvaardig is? 2. Hoe kan bij kinderen sprake zijn van zonde, als zonde met vrije wilskeuze gepaard gaat en kinderen daarover nog niet kunnen beschikken? 3. Hoe kan zonde als natuurlijk worden beschouwd als een mens de vrije wilskeuze heeft, waarmee men kan zondigen maar waarmee men zich ook van zonde kan onthouden. Boek 2 bevat discussie over Rom 5,12. Boek 3vervolgt met discussies over andere bijbelpassages rond de vraag of men kinderen zonden van ouders kan aanrekenen. Boek 4 bevat uitleg over 1 Joh 2,16 en W 12,10-11. Boek 5 behandelt de vraag of de geslachtsdaad met schande is behept, en of een geborene op aarde opnieuw geboren moet worden in het geloof. Vervolgens exegetische beschouwingen over 1 Kor 15,36-38, Rom 1,27, Mt 7,17 en 12,33. Aan het einde de vraag of God bij machte is uit mensen met een kwade wil enig goed tot stand te brengen. Boek 6 draagt eerst discussiemateriaal aan over de overdraagbaarheid van de oerzonde. Vervolgens volgt uitleg over 1 Kor 15,22. | ||
| 79 | 0 | Max. | Over de maximianisten tegen de donatisten. -Antidonatistisch- | ||
| 115 | 418 | s. Caes. eccl. | Preek tot de kerkgangers in Caesarea. -Antidonatistisch- Preek gehouden bij gelegenheid van de ontmoeting met de donatistische bisschop Emeritus en een daarmee in verband staand bezoek aan Caesarea in Mauretanië. | ||
| 73 | 421 | c. Iul. | Reactie op Julianus van Aeclanum, zes boeken. -Antipelagiaans- Boek 1 verdedigt de katholieke opvattingen over de erfzonde als weergegeven in nr 88 nupt. et conc. tegenover Julianus, die in een geschrift van vier boeken Augustinus van repliek had gediend. De verdediging stoelt op gezagvolle uitspraken van Basilius en Johannes Chrysostomus, op wie de tegenpartij zich meent te kunnen beroepen. Aan het eind van dit boek beticht Augustinus de tegenpartij van manicheïsche invloeden. Boek 2 weerlegt pelagiaanse opvattingen met behulp van gezagvolle uitspraken van tien bisschoppen: Irenaeus, Cyprianus, Reticius, Olympius, Hilarius, Gregorius van Nazianze, Ambrosius, Basilius, Johannes van Constantinopel en Innocentius met enkele andere priesters en onderlegde personen als Hiëronymus. Boek 3 weerlegt het eerste boek van Julianus. God heeft de mens goed geschapen. De menselijke begeerte is echter slecht, waardoor het vlees in spanning leeft met de geest. Niettemin kan dit kwaad op goede wijze worden aangewend door kuisheid of onthouding. Dit kwaad is niet van God afkomstig, maar is uit Adam ontstaan en van hem aan ons overgeleverd. Christus bracht echter verzoening tot stand. In boek 4 een reactie op het tweede boek van Julianus. Daarin aandacht voor de vraag of de deugden van ongelovigen als waarachtig kunnen worden beschouwd en of de begeerte een kwaad is.Boek 5 bevat een reactie op het derde boek van Julianus. Aan de orde komen het verband tussen de gevolgen van de erfzonde en het sacrament van de wedergeboorte, de relatie tussen de voorbestemden ten heil en de verworpenen, de uitleg van 1 Tess 4,4 en de rol van de begeerte tussen Maria en Jozef rond het geheim van Gods menswording. Boek 6 gaat ten slotte in op het vierde boek van Julianus. De rechtmatigheid van de kinderdoop wordt onderkend en gestaafd met schriftuurlijke argumenten uit Paulus' brieven aan de Romeinen en aan de Korinthiërs. Verder komen de rol en de gevolgen van de erfzonde bij pasgeborenen aan de orde en wat door het sacrament van de doop wordt teweeggebracht. De begeerte wordt in elk geval niet weggenomen. Ten slotte een weerlegging van de schriftuurlijke argumenten van Julianus uit Paulus en Ezechiël. | ||
| 80 | 428 | c. Max. | Reactie op Maximinus, twee boeken. -Antiariaans- Aansluiting op de thema's van nr 22 conl.Max. Augustinus kan nu ingaan op wat door de ariaanse bisschop aan de orde is gesteld, en tevens aantonen dat Maximinus de argumenten van Augustinus niet heeft kunnen weerleggen tijdens het dispuut | ||
| 56 | 421 | c. Gaud. | Reactie op de donatistische bisschop Gaudentius, twee boeken. -Antidonatistisch- Boek 1 weerlegt twee brieven van Gaudentius aan Dulcitius. In boek 2 wordt Gaudentius' reactie op het eerste boek ontzenuwd. | ||
| 22 | 427 | conl. Max. | Samenspraak met de ariaanse bisschop Maximinus. -Antiariaans- Over het geloof in God Vader, Zoon en Heilige Geest. Tijdens de ontmoeting blijkt Maximinus in staat zo lang het woord te voeren dat het Augustinus aan tijd ontbreekt om hem van repliek te dienen. (Het vervolg op deze ontmoeting stelt Augustinus daarom afzonderlijk op schrift in nr 80 c.Max.) | ||
| 104 | 380 | pulch. | Schoonheid en harmonie. -Exegese- De inhoud van dit niet meer bewaarde werk beschrijft Augustinus in conf 4,24. De schoonheid wordt als het wezenlijkste van de stoffelijke dingen gezien; de harmonie als wezenlijkste van de geestelijke dingen. Bij de geestelijke dingen geldt een onderscheid tussen deugdzame en ondeugdzame dingen. De deugdzame staan in verband met eenheid en verder met het redelijke verstand, de waarheid en het hoogste goed. Ondeugdzame dingen staan in verband met verdeeldheid en verder met het onredelijke leven en het kwaad. | ||
| 42 | 0 | c. ep. Don. | Tegen de brief van de ketter Donatus -Antidonatistisch- |
