Lucepedia

Digitale theologische encyclopedie

131 records found
NrJaarAfkBeschrijvingVertalingen▲
129410un. bapt.De enige doop.
-Antidonatistisch-
Reactie op een boek met dezelfde titel van Petilianus aan Constantius dat door een onbekende donatistische priester aan Augustinus ter hand werd gesteld. Aan de orde is de vraag of het doopsel in ketterse kring mag worden erkend. Augustinus huldigt een milder standpunt dan Cyprianus, eens bisschop van Carthago. Aan het eind een analyse en weerlegging van enkele verdachtmakingen uit petiliaanse en melchiadische kring.

View
12400bapt.

De doop, zeven boeken.
-Antidonatistisch- 
In boek 1 een uitleg waarom het doopsel niet door ketters of scheurmakers kan worden toegediend buiten de katholieke gemeenschap. De overige boeken zijn alle gewijd aan kwesties rond het gezag van Cyprianus in verband met de doopkwesties. In boek 2 eerst een uiteenzetting over het gezag van Cyprianus als bisschop en martelaar. Vervolgens de kwestie of bekeerde ketters het doopsel mogen ontvangen. Tenslotte de vraag hoe met een scheuring wel en hoe niet met de eenheid van de katholieke gemeenschap wordt gebroken. In boek 3 en 4 een behandeling van de argumenten van Cyprianus in een brief (ep. 73) aan Jubaianus, waarschijnlijk een bisschop uit Mauretanië. Daaruit zou blijken dat het doopsel van Christus niet door ketters kan worden toegediend. In boek 5 zijn nogmaals brief 73 aan de orde en de brieven aan Quintus en aan Pompejus (ep. 70, 71 en 74). Bovendien aandacht voor de manier waarop de bisschoppen uit Numidië de doopkwesties hebben opgelost. Boek 6 handelt over het concilie van Carthago in september 256 en op welke manier daar het gezag van Cyprianus in de doopkwesties van invloed is geweest. In boek 7 tenslotte een weergave van de overige aspecten van het Carthaagse concilie.

View
16411breuic.Kort verslag van de conferentie met donatisten.
-Antidonatistisch- 
Aan deze driedaagse kerkvergadering over acht dagen verspreid en op keizerlijk initiatief in 411 bijeengeroepen namen katholieke en donatistische bisschoppen deel. In het verslag wordt steeds verwezen naar de notulen die van deze belangwekkende beraadslagingen zijn gemaakt. Het verslag is bedoeld voor mensen die niet aan de conferentie hebben deelgenomen.
View
18405cath. fr.

De eenheid van de kerk.
-
Antidonatistisch- 
Een brief over de vraag waar zich de kerk als lichaam van Christus bevindt. Met behulp van schriftteksten een betoog dat katholiciteit en universaliteit van de kerk de waarachtigheid ervan schragen. Het bijbelse dossier is geordend op de verschillende bijbelse boeken en genres. Na een uitvoerige behandeling van het hoofdthema wordt ingegaan op een reeks bijzondere geschillen met de donatisten over kerkelijk ambt, sacramentenbediening en de rol van de wereldlijke overheid bij de bescherming van de kerk van Christus.

View
25417correct.

De terechtwijzing aan het adres van de donatisten.
-Antidonatistisch- 
Brief aan Bonifacius, tribuun van Afrika. De aanleiding zijn de problemen met mensen die niet wilden gehoorzamen aan de door het keizerlijke hof uitgevaardigde richtlijnen tegen de donatisten.

View
27405Cresc.

Antwoord aan de grammaticus Cresconius, vier boeken.
-Antidonatistisch- 
In boek 1 behandeling van de brief van Cresconius die ter verdediging van Petilianus geschreven is. Wie de waarheid bemint, hoeft geen vrees te hebben voor de welsprekendheid en de redeneerkunde. Verder aandacht voor het verschil in opvatting tussen katholieken en donatisten over het sacrament van de doop en over het vraagstuk van de legitieme bediening ervan. In boek 2 de vraag of bekeerde ketters en scheurmakers opnieuw moeten worden gedoopt. In boek 3 een cursorische behandeling van het resterende gedeelte van Cresconius' brief. In boek 4 hernieuwde behandeling van de brief als geheel met bijzondere aandacht voor de tegenwerpingen van de maximianisten.

View
31388diu. qu.

Drieëntachtig vraagstukken.
-Filosofie, Exegese, Dogmatiek- 
Een inhoudsoverzicht van de 83 vraagstukken die in dit werk aan de orde komen geeft Augustinus in nr.111 retr. 1,26. Het werk bevat de behandeling van verschillende wijsgerige, exegetische, theologische en kerkelijke vraagstukken.

View
36392duab. an

Twee zielen in een mens?
-Antimanicheïsch- 
Centraal staat de manicheïsche opvatting dat een mens twee zielen heeft: een goede van God, en een slechte van de macht van de duisternis. In de argumenten over en weer beroepen de manicheeërs zich op Joh 8,47 en Joh 8,44 en beroept Augustinus zich op Joh 1,3, 1 Kor 8,6 en Rom 11,36. Het kwade in een mens mag niet aan een kwade ziel worden toegeschreven, maar is een beroving van het goede.

View
37420c. ep. Pel.

Reactie op twee pelagiaanse brieven, vier boeken.
-Antipelagiaans- 
De eerste pelagiaanse brief waarop Augustinus reageert, is van Julianus van Aeclanum. Deze brief is alleen via de indrukken van Augustinus bewaard gebleven. Men neemt aan dat deze brief Julianus' inzichten goed weergeven. Julianus lijkt zich te keren tegen manicheïsche opvattingen dat door de val van Adam de mens niet meer kan beschikken over een vrije wilskeuze, maar onder de dwang van het vlees staat. Men staat dientengevolge negatief tegenover het huwelijk. Bovendien huldigt men het standpunt dat de heiligen in het Oude Testament niet zonder zonde maar met schuld beladen zijn gestorven. De apostelen en Christus zijn evenmin vrij van zonden. De dwang van het vlees is zo sterk dat zelfs het doopsel niet alle zonden kan wegnemen.
De tweede pelagiaanse brief is afkomstig van dezelfde Julianus maar nu met zeventien andere bisschoppen. Ook deze brief is alleen door de verwijzingen van Augustinus bewaard gebleven. Beide brieven lijken inhoudelijk op elkaar. 
Augustinus' reactie op de beide brieven is opgedragen aan Bonifacius, bisschop van Rome. Zijn reactie volgt de documenten van Julianus en de zijnen op de voet. Boek 1 behandelt de eerste brief; de laatste drie boeken gaan in op de tweede brief. Op bepaalde aspecten worden de brieven aangevuld of verbeterd vanuit het katholieke geloof. De opvattingen van Augustinus zijn naar de verschillende onderwerpen als volgt samen te vatten: - de natuur is weliswaar als goed geschapen, maar behoeft wegens de erfzonde een Verlosser; - het huwelijk is weliswaar een goed, maar is als gevolg van de zonde met kwade begeerlijkheid omgeven; - de wet is heilig, recht en goed, maar niet bij machte de zonden van de mensen weg te nemen; - de heiligen van het Oude en Nieuwe Verbond zijn gerechtvaardigd, maar niet van zonden vrij. Tenslotte volgen tegenover de opvattingen van de pelagianen gezagvolle uitspraken van Cyprianus en Ambrosius die de eigen inzichten over erfzonde, helpende genade en de onvolkomenheid van de menselijke gerechtigheid onderbouwen.

View
38418Emer. Don.Aan de donatistische bisschop Emeritus.
-Antidonatistisch- 
Het dateert van ná 418 (Vgl nr 61 Emer).
View
44396c. ep. Man.

Tegen de brief met de grondslagen van de manicheeërs.
-Antimanicheïsch- 
Onvoltooid werk waarin manicheïsche opvattingen worden weerlegd door die ideeën als onzeker en absurd voor te stellen.

View
45400c. ep. Parm.

Antwoord op de brief van Parmenianus, drie boeken.
-Antidonatistisch- 
Parmenianus was de donatistische bisschop van Carthago. De betreffende brief was gericht aan de donatist Tyconius, die uit de donatistische kerk was geëxcommuniceerd.
Boek 1: Uiteenzetting over de onrechtvaardigheden van parmenianen jegens katholieke gelovigen en over hoe christelijke vorsten pressie mogen uitoefenen op ketters en scheurmakers krachtens hun ambt en recht. Boek 2: Behandeling van schriftuurlijke argumenten, waarop de donatisten zich in het algemeen beroepen. De weerlegging ervan door de betreffende bijbelpassages stuk voor stuk te behandelen. Boek 3: Weerlegging van de schriftuurlijke argumenten, waarop de parmenianen zich beroepen.

View
47394exp. Gal.

Uiteenzetting bij de Galatenbrief.
-Exegese- 
Dit geschrift kent dezelfde achtergrond als nr 49 exp.prop.Rm. Doorlopend commentaar op de gehele Brief aan de Galaten.

View
48394exp. Iac.Uiteenzetting bij de Jakobusbrief.
-Exegese- 
Onvolledige uiteenzetting bij de Brief van Jakobus.
Dit geschrift is niet meer bewaard gebleven. Het kent dezelfde achtergrond als nr 47 exp.Gal en nr 49 exp.prop.Rm. Van de inhoud is nog iets bekend. Het werk wordt zowel in Augustinus' retractationes (2,32) genoemd als in Possidius' indiculus (10-3,10).
View
50397c. Faust.

In discussie met de manicheeër Faustus, 33 boeken.
-Antimanicheïsch- 
Reactie op een werk van Faustus van Mileve. Steeds worden passages uit het werk van Faustus aangehaald als voert Faustus zelf het woord. De disputen gaan over het gezag van de wet en de profeten, de God van Israël, de incarnatie en de waarde van het Nieuwe Testament.

View
52413f. et op.Het geloof en de werken.
-Dogmatiek- 
In dit werk staan drie zaken centraal. 1. Met het oog op de kerkelijke discipline mag niet iedereen zomaar tot het doopsel worden toegelaten, alhoewel onder de gedoopten ook slecht levende mensen verdragen moeten worden. 2. Aan doopkandidaten moeten niet alleen de regels van het geloof, maar ook de regels van de christelijke levenspraktijk worden geleerd. 3. Gedoopten kunnen nooit alleen door het geloof eeuwig heil bereiken.

View
58401Gn. litt.De letterlijke betekenis van Genesis 1-3, twaalf boeken.
-
Exegese- 
Uitleg van Gn 1,1-3,24, nadrukkelijk beperkt tot de letterlijke of historische betekenis van de tekst. In zijn Nalezingen toont Augustinus zich niet enthousiast over het resultaat: er is meer gezocht dan gevonden. Van het gevondene is maar weinig bewezen. Het overige is zo geformuleerd alsof het nog onderzocht moet worden (retr. 2,24). Het commentaar is als volgt over de verschillende boeken verdeeld: boek 1 over Gn 1,1-5; boek 2 over Gn 1,6-19; boek 3 over Gn 1,20; boek 4 over Gn 2,1 en volgt een kwestie over Gn 1,5; boek 5 over Gn 2,4-6; boek 6 over Gn 2,7; boek 7 eveneens over Gn 2,7; boek 8 over Gn 2,8-9; boek 9 over Gn 2,18; boek 10 over de oorsprong van de zielen; boek 11 over Gn 2,25; boek 12 over het paradijs en de verschillende soorten aanschouwingen.
View
60387geom.De meetkunde.
-Exegese- 
Zie nr 63 gramm.
View
61418Emer.In gesprek met de donatistische bisschop Emeritus van Caesarea in Mauretanië.
-Antidonatistisch-
Verslag van de ontmoeting tussen Augustinus en Emeritus op 18 september, waarbij Emeritus wordt uitgedaagd om zich over de resultaten van de synode in 411 uit te spreken.

View
62417gest. Pel.

De gebeurtenissen rond Pelagius.
-Antipelagiaans- 
Verslag van de synodehandelingen te Diospolis in Palestina in 415, waar Pelagius door veertien katholieke bisschoppen werd verhoord en van ketterij werd vrijgesproken, terwijl in het verslag wordt aangetoond dat het onderricht van Pelagius niet als katholiek kan worden beschouwd. Het werk is opgedragen aan Aurelius, bisschop van Carthago.

View
Export: