Onbevoegd bestuur is bestuur dat niet rechtsgeldig is. In een aantal gevallen kan men er alsnog voor zorgen dat het bestuur rechtsgeldig is, bijvoorbeeld door bekrachtiging of door besluiten opnieuw te nemen, op een correcte manier. Dit kan echter niet altijd. Onbevoegd bestuur kan voor betrokken personen en voor de rechtspersoon allerlei vervelende gevolgen hebben en is dus beter te vermijden. Wanneer is nu sprake van onbevoegd bestuur? In algemene zin is daar sprake van als men als bestuurder handelt, terwijl men niet geldig benoemd is en als men de voor de rechtspersoon geldende regels niet naleeft of anderszins in strijd met het recht handelt.

 

 

Wie niet (meer) geldig benoemd is, kan geen besluit nemen in de hoedanigheid van bestuurder. De besluiten die men neemt, neemt men daarom als privépersoon. Dit betekent dat men ook als privépersoon aansprakelijk is voor de gevolgen van het besluit. Niet de rechtspersoon is aan het besluit gebonden, maar degene die handelt persoonlijk. Het recht kent voor verplichtingen die men is aangegaan en die men niet kan nakomen, een waaier aan gevolgen. Deze gevolgen variëren van het alsnog nakomen van contracten, ontbinding daarvan of herstel in de oude toestand. Waar dit niet mogelijk is, volgt doorgaans een financiële vertaling (schadevergoeding).

 

 

Voor veel rechtshandelingen van publieke kerkelijke rechtspersonen is de voorafgaande schriftelijke goedkeuring van de bisschop nodig, vaak bisschoppelijke machtiging genoemd. Zonder deze goedkeuring is er geen sprake van rechtsgeldige handelingen. Welke handelingen het precies betreft staat in het statuut van de rechtspersoon, voor de parochie in de artikelen 53 en 54, voor de PCI in artikel 18 en 19. Het zijn in feite alle rechtshandelingen die van enig gewicht zijn voor de (vermogens)positie van de rechtspersoon. De gevolgen van het ontbreken van de machtiging zijn niet eenduidig en in kort bestek te omschrijven. De oorzaak van het ontbreken en of dit hersteld kan worden (bekrachtiging), waardoor de ongeldigheid wordt weggenomen, zijn belangrijke elementen. Als de bisschop geen goedkeuring heeft gegeven en dit ook achteraf niet doet, is het sterk afhankelijk van de omstandigheden of de rechtspersoon is gebonden, of de bestuurders dat persoonlijk zijn, samen of afzonderlijk.

 

 

Het parochiebestuur of het caritasbestuur kan geen besluiten nemen die in strijd zijn met het kerkelijk recht. Zulke besluiten zijn nietig: zij kunnen nimmer enig rechtsgevolg tot stand brengen. Als op basis van een dergelijk besluit handelingen zijn verricht ontstaat een complexe situatie die veelal tot aansprakelijkheid van betrokkenen zal leiden.  Van sommige besluiten staat op voorhand vast dat zij in strijd zijn met het kerkelijk recht. Het kan ook genuanceerder liggen. Het komt aan de bisschop toe om een oordeel te vellen over de vraag of er sprake is van strijd met het kerkelijk recht. In dat geval zal hij het gewraakte besluit vernietigen (zie bijvoorbeeld artikel 35 lid 2 Algemeen Reglement parochie). Dit neemt niet weg dat sommige besluiten, ook zonder deze handeling van de bisschop, van meet af aan nietig waren.

 

We spreken van fraude of kwade trouw als de bestuurder zich ervan bewust is (of was) dat het handelen geen normaal (bestuurlijk) handelen was. Over deze vorm van handelen kan men kort zijn: er ontstaat altijd persoonlijke aansprakelijkheid van degene(n) die de handeling heeft (hebben) verricht. Men moet de door het handelen ontstane schade vergoeden en in sommige gevallen (bij strafbare feiten zoals bijvoorbeeld valsheid in geschrifte en mishandeling) volgt aangifte en eventueel strafrechtelijke vervolging door het Openbaar Ministerie.