Lucepedia

Digitale theologische encyclopedie

Verantwoordelijke redacteur dossier: Alexis Szejnoga
Dossiers » Genesis, het boek » niet-wetenschappelijke artikelen » Jan Engelen, Lea en Rachel

Jan Engelen, Lea en Rachel

Jan Engelen, Lea en Rachel: Twee vrouwen die elkaars zussen zijn, in: Interpretatie 18,6 (2010), p. 4-6


Margetekst
Jan Engelen gaat in op de relatie tussen Lea en Rachel, of moet je zeggen: Rachel en Lea? Als beelden van menselijkheid ziet de auteur hen, een menselijkheid die tot stand komt als het wonder van 'Twee vrouwen die elkaars zussen zijn'.
 
Eerste twee alinea's
De Latijnse liturgie van de kerk van Rome kende een bruidszegen. Na het Onze Vader en voor de vredeswens werd de liturgie onderbroken door een aparte zegen voor de bruid. 'Moge je worden als Lea en Rachel', een tekst uit het boek Ruth (4:11). De meeste bruiden zullen die zegen voor lief genomen hebben. Wie kende Lea en Rachel? En de zegen wilde alleen maar goede woorden zeggen. Zoiets als 'Lang zal ze leven', op een meer Bijbelse manier. Dat je je kinderen mag zien tot in het derde en vierde geslacht.
Wie zijn Lea en Rachel, of is het Rachel en Lea? Heel die complicatie, daar gaat het over. Behalve een vleugje begrijpelijke na-ijver bij Rachel (Genesis 30:1), door de leraren positief geduid, leven deze vrouwen, twee zussen, enkel in vrede met elkaar. Wie zijn ze? Hoe geven de verhalen deze zussen een naam?

Lea en Rachel komen werkelijk niet uit de lucht vallen. Ze komen te voorschijn in een decor van verhalen die gelezen en herlezen zijn op een wijze die zijn weerga niet kent. Halverwege de vorige eeuw spelen zij uiteraard geen rol. Katechese, Bijbelse geschiedenis en liturgie ging vanzelfsprekend aan deze vrouwen voorbij. De aartsvaders kenden we wel. Pikant leek even dat Jakob twee vrouwen had, maar dat scheen vroeger gewoon te zijn. Dat die vrouwen iets bijzonders hadden zoals alle vrouwen, en zeker ook die Bijbelse vrouwen in die wereld van mannetjesmakers, in de feodale cultuur was daar geen oog en geen tijd voor.
Voor Catharine Chalier zijn de aartsmoeders beelden van menselijkheid. Haar boek heeft veel voetnoten; de helft komt uit de joodse traditie en dan is er veel te vertellen. De andere helft komt uit de filosofie van Emmanuel Levinas. Dan is er veel te wikken en te wegen, te herkennen en te bedenken.
Inleidend volgen we de voor de hand liggende lijn van de verhalen. Ze kunnen ons al gevoelig maken voor de menselijkheid die bij Lea en Rachel ter sprake komt en die tot stand komt als het wonder van 'Twee vrouwen die elkaars zussen zijn'.


Bron: Interpretatie, met dank aan Nico Riemersma.