De moderne Nederlandse tekst van de Heidelbergse Catechismus is onder meer te vinden op Refo500
In 1559 kwam in het Duitse graafschap Palts Frederik III aan de macht, bijgenaamd ‘de Vrome’. Onder de Duitse vorsten was hij een van de voornaamste pleitbezorgers van het protestantisme. Hij volgde de discussies tussen lutheranen en calvinisten met grote interesse en koos uiteindelijk voor de laatsten. Zo werd de Palts een van de weinige calvinistische vorstendommen in het Duitse Rijk.
Om zijn onderdanen in de calvinistische leer te onderwijzen liet hij een catechismus schrijven. Verschillende geleerden van de universiteit van Heidelberg stelden de Catechismus samen en in 1563 kwam het eerste exemplaar van de pers.
De Catechismus bleek een buitengewoon geschikte lesmethode en raakte daarom verspreid onder calvinisten buiten het Duitse Rijk. In 1586 bepaalde de Synode van Den Haag dat de Heidelbergse Catechismus voortaan als enige catechismus zou worden gebruikt. De Synode van Dordrecht bepaalde in 1619 dat de Catechismus een van de belijdenisgeschriften werd. Tot op de dag van vandaag is de Catechismus hét leerboek voor het protestantisme in Nederland.
De Catechismus bestaat uit 129 vragen en antwoorden, verdeeld in drie thematische delen. Deze worden voorafgegaan door twee vragen die dienen als inleiding. Ze gaan over de zekerheid van het eeuwige leven en over wat er nodig is om gelukkig te leven en te sterven.
Het eerste deel gaat over de zondigheid van de mens, het tweede over de verlossing. Hierin staat ook de apostolische geloofsbelijdenis. Verder worden de twee sacramenten van de gereformeerde kerk, namelijk de doop en het avondmaal behandeld.
Het derde deel gaat over de dankbaarheid om de verlossing uit hun ellende. Hierin komen ook de tien geboden en het onzevader aan de orde.
Aldus geeft de Catechismus een overzicht van de belangrijkste elementen van het geloof. Allereerst wordt de zondigheid van de mens erkend, vervolgens de verlossing en uiteindelijk de dankbaarheid voor die verlossing.
De vragen zijn verdeeld in 52 groepen, zodat de gehele Catechismus op elke zondag in één jaar behandeld kan worden.
Uiteraard maakt de Catechismus duidelijk waarin het calvinisme zich onderscheidt van het rooms-katholieke geloof. Dit komt heel sterk tot uiting in vraag 80, waarin de katholieke mis een ‘vervloekte afgoderij’ wordt genoemd.
Dit werd in 2006 actueel toen de vraag opkwam of katholieken lid kunnen worden van de ChristenUnie (CU). De partij baseert zich immers op de Heidelbergse Catechismus waarin deze passage over de katholieke mis staat die voor katholieken op zijn zachtst gezegd provocerend kan overkomen. Volgens de toenmalige leider van de CU, André Rouvoet, legde de partij katholieken niets in de weg.
Toch blijven protestanten moeite houden met de katholieke visie op de eucharistie. Naar aanleiding hiervan ging ds. H. van den Belt in op de achtergrond van vraag 80.
In het kader van de herdenking van 450 jaar Heidelbergse Catechismus maakten de protestantse zendgemachtigden een aantal uitzendingen over de Catechismus. Zo was er onder meer een debat tussen katholieken en protestanten over de manier waarop zij elkaar in het verleden hadden vervloekt en over de gevolgen hiervan.
