Peter Hebblethwaite, Paul VI: the first modern pope, Londen: HarperCollins, 1993, 749 p.

Peter Hebblethwaite (1930-1994) was een van de meest vooraanstaande Vaticaan-kenners van zijn tijd. Zijn biografie van Paulus VI is de meest uitvoerige en best gedocumenteerde die er tot nu toe verschenen is.

Hebblethwaite noemt Paulus VI de eerste moderne paus, maar ook een man die zo goed gekwalificeerd was voor zijn taak als hoofd van de rooms-katholieke kerk dat hij – paradoxaal genoeg – alleen maar kon mislukken. Hij bracht het Tweede Vaticaans Concilie, dat bijeengeroepen was door zijn voorganger Johannes XXIII tot een goed einde, maar faalde toen hij vervolgens de besluiten van het concilie in de praktijk moest brengen. Vooral vooruitstrevende katholieken, die haast wilden maken met de uitvoering van die besluiten, joeg hij door zijn besluiteloosheid tegen zich in het harnas. Tijdens het concilie was hij erin geslaagd conservatieven en progressieven, de Romeinse bureaucratie en bisschoppen uit allerlei landen tot elkaar te brengen, maar die bemiddelende rol kon hij na het concilie niet blijven spelen.

De tegenstellingen tijdens het concilie worden in deze biografie verpersoonlijkt door de twee belangrijkste adviseurs van Paulus VI. Aan de progressieve kant was er kardinaal Léon-Joseph Suenens, aartsbisschop van Mechelen-Brussel, aan de conservatieve zijde de machtige curie-kardinaal Alfredo Ottaviani. Hebblethwaite beschrijft hoe deze Ottaviani Paulus VI ertoe bracht om de onderwerpen celibaat en anticonceptie van de agenda van het concilie af te voeren. Later zetter Ottaviani de paus onder druk om het advies te negeren om geboortebeperking toe te laten. Het resultaat was de encycliek Humanae Vitae waarin het gebruik van voorbehoedsmiddelen zoals de ‘pil’ werd verboden. Een golf van kritiek volgde op de encycliek, zelfs van Paulus’ goede vriend kardinaal Suenens. Volgens Hebblethwaite valt Humanae Vitae als een zwarte schaduw over het pontificaat van Paulus VI.

Bron: Tilburg School of Catholic Theology, met dank aan Jan Brouwers.