Leendert-Jan Parlevliet, Als graan in de aarde: Over Dirk Monshouwer, in: Interpretatie 18,2 (2010), p. 7-10

Leendert-Jan Parlevliet was jarenlang bevriend met Dirk Monshouwer. Beiden hebben aan de wieg gestaan van Interpretatie. In dit artikel besteedt hij aan de hand van enkele herinneringen aandacht aan de denkwijze van Monshouwer.

 

Op 11 november 2009 ben ik samen met Jan Engelen het archief van de beginjaren van Interpretatie af gaan leveren bij het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme verbonden aan de VU (dan weet iedereen waar het te vinden is). Op weg daar naar toe hebben we gesproken over onze vriend Dirk Monshouwer met wie wij het tijdschrift samen hadden opgericht. Zijn boek dat een samenvatting was van alles waar hij als wetenschapper mee bezig is geweest, zou toch nog, bijna tien jaar na zijn dood, gaan verschijnen. We spraken erover wat we over dat boek dachten te gaan schrijven. Jan wilde vooral schrijven over het boek als een verslag van een ontdekkingsreis naar de bronnen van de Bijbel. Hij vergeleek zijn invalshoek met de aandacht voor de totstandkoming van een kunstwerk. Ik wilde een paar herinneringen combineren met een typering van Dirks werk.

Dirk was tuk op verbanden. Hij zag overal verbindingslijnen lopen. Het leek erop dat zijn hoofd hier speciaal voor geschikt was. Hij wist altijd een verbinding te leggen tussen de plaats waar je was, de denker die er gewoond had, het boek dat hij gelezen had en het kunstwerk dat er te zien was. Dit verband was ook altijd een verwijzing naar een plaats in de Bijbel, en dat vers had weer een netwerk van verbindingen om zich heen. In het onderwijs is tegenwoordig het systeemdenken ontdekt. Het model van de hersencel, de zich vertakkende en betekenisvolle verbindingen makende zenuwcel, wordt gebruikt. Door dit model te gebruiken kan recht gedaan worden aan de waarneming dat kennis ook collectief is en dat betekenis ontstaat door de verbindingen die gelegd worden. Dirk had dit model zeer interessant gevonden. Het paste bij hem. Het had zijn manier van denken kunnen illustreren en daarmee voor anderen toegankelijker kunnen maken. Misschien was dat wel nodig, want hij was niet makkelijk te volgen en de mengeling van ernst en spel, die eigen is aan dit soort denken, maakte dat hij voor veel mensen te moeilijk was.

Het boek dat verschenen is van hem, dat de aanleiding vormt voor het opschrijven van deze herinneringen, past in deze lijn. Het is een spectaculaire verkenning achter de schermen van de Bijbeltekst, en tegelijkertijd is het een intuïtieve verhandeling die voor veel geleerden moeilijk te plaatsen is.