Het huwelijk was vanaf de vroege Republiek stevig verankerd in het Romeinse recht. Rechtsgeldige huwelijken waren slechts mogelijk tussen Romeinse staatsburgers die elkaar voor het leven trouw beloofden. Aanvankelijk kwam de vrouw bij het huwelijk onder het gezag van haar man te staan, maar vanaf de eerste eeuw voor Christus kregen vrouwen meer eigen rechten.

Door de invloed van de kerkvaders is er wel een en ander veranderd in het huwelijksrecht. Vanaf de derde eeuw zien we dat zij ervoor pleiten dat ook slaven een huwelijk kunnen aangaan. Binnen het christendom werd verschillend aangekeken tegen de status van het huwelijk. Al te rigoristische opvattingen, die het huwelijk afkeurden, werden over het algemeen verworpen, maar onthouding werd vaak als een beter goed beschouwd dan de gehuwde status. Reden waarom de voorrechten voor echtparen met kinderen door Constantijn werden opgeheven en door Justinianus volledig afgeschaft.