Hans de Valk, Nationale of pauselijke helden? De heiligverklaring van de Martelaren van Gorcum in 1867, in: Trajecta 6 (1997), p. 139-155.
In de negentiende eeuw vormde zich een Nederlandse identiteit die gebaseerd was op plaatsen, momenten en personen uit het verleden. Het was ook de tijd van de katholieke emancipatie.

Het lijkt voor de hand te liggen dat met de heiligverklaring van de Martelaren van Gorcum in 1867 de Nederlandse katholieken een eigen accent wilden aanbrengen in het overwegend protestantse beeld van de vaderlandse geschiedenis.

Aan het begin van de negentiende eeuw was de devotie voor de martelaren onder de Nederlandse katholieken vrijwel verdwenen. Het initiatief voor de heiligverklaring kwam uit Rome. De Nederlandse bisschoppen waren er tegen omdat ze de protestanten niet wilden provoceren.

Uiteindelijk gaf de wil van de paus de doorslag en werden de martelaren heilig. Pas later, toen de emancipatie van de Nederlandse katholieken verder gevorderd was en het risico van hooglopende conflicten met de protestanten geweken was, zouden de Nederlandse katholieken de Martelaren van Gorcum gaan toe-eigenen als symbolen van het Nederlandse katholicisme.

Bron: Tilburg School of Catholic Theology, met dank aan Jan Brouwers.